Ζάχαρη από το κίνημα των Χωρίς Γη της Βραζιλίας στον Σπόρο

Μια νέα ζάχαρη βρίσκεται εδώ και μέρες στα ράφια του Σπόρου. Όχι μόνο επειδή είναι ακατέργαστη (με όλα δηλαδή τα θρεπτικά της συστατικά) και ιδανική για καφέ, γλυκά και ποτά. Ούτε επειδή είναι βιολογική και 100% από ζαχαροκάλαμο. Αλλά γιατί προέρχεται από το βραζιλιάνικο Κίνημα των Χωρίς Γη (MST), ένα από τα μεγαλύτερα αγροτικά και κοινωνικά κινήματα στον κόσμο, με τρία εκατομμύρια μέλη και 26 χρόνια ζωής.

Σε μια χώρα όπως η Βραζιλία, με απίστευτες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες και τεράστια συγκέντρωση γης και πλούτου (το 1% του πληθυσμού κατέχει το μισό της καλλιεργήσιμης γης, το 60% των αγροτικών εκτάσεων παραμένει ακαλλιέργητο ενώ 4,5 εκατομμύρια οικογένειες δεν έχουν γη), το MST εφαρμόζει το γνωστό σύνθημα “κατάληψη, αντίσταση, παραγωγή” και επιβάλλει στην πράξη την πολυπόθητη αγροτική μεταρρύθμιση. Έως σήμερα έχει αποδώσει γη σε 500.000 οικογένειες και έχει φτιάξει χιλιάδες κέντρα υγείας και σχολεία με το δικό του εκπαιδευτικό σύστημα.

Στους οικισμούς του MST, στα απαλλοτριωμένα αγροκτήματα, η παραγωγή είναι ατομική, ανά οικογένειες ή, σε μερικές περιπτώσεις, συλλογική. Γίνεται με παραδοσιακά και οικολογικά μέσα και στόχο έχει την κάλυψη των τοπικών αναγκών και την επίτευξη της διατροφικής αυτάρκειας. Μία από τις περιπτώσεις συλλογικής παραγωγής είναι αυτή του συνεταιρισμού COPAVI, όπου παράγεται η ζάχαρη Quilombo.

Το 1993, 16 οικογένειες κατέλαβαν το πρώην τσιφλίκι Σάντα Μαρία στην πολιτεία Παρανά και άρχισαν να αποκαθιστούν το κατεστραμμένο από τη μονοκαλλιέργεια ζαχαροκάλαμου έδαφος. Έναν χρόνο αργότερα, η γη απαλλοτριώθηκε και ιδρύθηκε ο συνεταιρισμός που σήμερα αριθμεί 23 οικογένειες. Η γη, τα σπίτια, τα μέσα παραγωγής, τα προϊόντα που παράγονται και η υποδομή του συνεταιρισμού αποτελούν συλλογική ιδιοκτησία των μελών του. Η δουλειά χωρίζεται σε τομείς παραγωγής και οι πιο σημαντικές αποφάσεις λαμβάνονται στη Γενική Συνέλευση. Όχι τυχαία, μετά από 17 χρόνια συλλογικής ζωής και παραγωγής, ο συνεταιρισμός αυτός θεωρείται πρότυπο και αποτελεί σύμβολο του αγώνα των χωρίς γη στη Βραζιλία. Χωρίς χημικά, με αγροοικολογικές μεθόδους, παράγει μεγάλες ποσότητες γάλακτος, λαχανικών, οσπρίων, φρούτων, κασάσας, μελάσας, ζάχαρης, τα οποία πουλάει σε χαμηλή τιμή απευθείας σε καταναλωτές και σε αγορές της περιοχής (εκτός από την κασάσα και τώρα τη ζάχαρη που εξάγονται και στην Ευρώπη). Στον οικισμό υπάρχουν άλλοι δύο συνεταιρισμοί: ένας συνεταιρισμός μικρών παραγωγών, ο οποίος και συσκευάζει τη ζάχαρη του Σπόρου, και ένας συνεταιρισμός γυναικών.

Ακούγεται ουτοπικό, αλλά ο συνεταιρισμός COPAVI είναι υπαρκτός! Γι' αυτό και ο Σπόρος συνεργάστηκε με την ιταλική οργάνωση Ya Basta και εισήγαγαν από κοινού 10 τόνους ζάχαρη, οι οποίοι ταξίδεψαν από τη Βραζιλία στη Γένοβα και από εκεί στον Πειραιά. Και ονομάσαμε τη ζάχαρη Quilombo, όπως ονόμαζαν δηλαδή οι νέγροι σκλάβοι της Βραζιλίας τις ελεύθερες κοινότητες που δημιουργούσαν στα βάθη της ζούγκλας όταν δραπέτευαν από τις φυτείες των λευκών, και όπου ελεύθεροι πλέον οργάνωναν τη δική τους αυτόνομη ζωή.

Είναι η πρώτη φορά που συνεταιρισμός του MST εξάγει ζάχαρη. Ο Σπόρος διακινεί εδώ και χρόνια μάτε από το MST (ένα αφέψημα δημοφιλέστατο στη Νότια Αμερική και σε χώρες της Μέσης Ανατολής αλλά σχεδόν άγνωστο στη χώρα μας), γιατί ακριβώς θέλαμε να συνδεθούμε με τους παραγωγούς του που αγωνίζονται συλλογικά για να αλλάξουν τη ζωή τους.

Και κάτι τελευταίο: στις μέρες μας τεράστιες καλλιεργήσιμες και δασικές εκτάσεις εξαφανίζονται με τρομακτικό ρυθμό για να φυτευθούν στη θέση τους μεταλλαγμένα ζαχαροκάλαμα ή ζαχαρότευτλα με σκοπό την παραγωγή βιοαιθανόλης, γιατί κάποιοι θεωρούν ότι η γη δεν είναι για να τρέφει ανθρώπους αλλά αυτοκίνητα. Οι συνέπειες στη ζωή χιλιάδων αγροτών, στο περιβάλλον, το κλίμα, την παραγωγή, την επάρκεια και τις τιμές των τροφίμων είναι ανυπολόγιστες και ήδη ορατές σε όλον τον κόσμο. Με αυτά τα δεδομένα, η ζάχαρη ενός κινήματος που πρωτοστατεί στον αγώνα για την προώθηση της διατροφικής κυριαρχίας και ενάντια στη βιομηχανοποημένη γεωργία και την παραγωγή βιοκαυσίμων, είναι ακόμη πιο γλυκιά!

Περισσότερες πληροφορίες για την ιστορία και την οικονομία της ζάχαρης εδώ, και για το MST εδώ.