Το νέο καιρικό μέτωπο

(Μετάφραση από το περιοδικό Turbulence από hamster)

Τη χρονιά που πέρασε, ο κόσμος συνειδητοποίησε ότι αντιμετωπίζουμε την προοπτική μιας καταστροφικής κλιματικής αλλαγής. Κι ο δημόσιος διάλογος για το μέλλον της ζωής στη Γη άλλαξε: Από κει που μόνο μια χούφτα επιστήμονες και ριζοσπάστες οικολόγοι προειδοποιούσαν για τον κίνδυνο βιβλικής καταστροφής, φτάσαμε σήμερα να ακούμε πολιτικούς και εταιρείες να μιλούν για την ανάγκη λήψης μέτρων – ακόμα και ‘έκτακτων’ μέτρων. Ο Paul Sumburn αποτιμά το νέο τοπίο.

Παρόλο που η προσοχή στα δεδομένα της κλιματικής αλλαγής εφιστάται εδώ και χρόνια, ξαφνικά το θέμα έχει γίνει πρώτη είδηση και όλοι καλούν σε ανάληψη δράσης για τη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου. Από μια άποψη πρόκειται, για σπάνια νίκη: Το αποτέλεσμα πίεσης από την πλευρά των ακτιβιστών αλλά και της συναίνεσης της επιστημονικής κοινότητας, όπως αυτή εκφράστηκε στην Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή. Για κάποιους άλλους, βέβαια, δεν είναι παρά μια ευκαιρία να επεκτείνουν τη σφαίρα επιρροής του κεφαλαίου. Τα επίσημα χείλη μιλούν κυρίως για τεχνολογικές λύσεις στα πλαίσια της αγοράς, για ‘χρηματιστήρια υδρογονανθράκων’ και για τους πειραματισμούς των πετρελαϊκών εταιρειών με την ανανεώσιμη ενέργεια.

Αυτή η νέα κατάσταση εγείρει σημαντικά ζητήματα στρατηγικής. Σκοπός δεν είναι πλέον η πρόκληση θορύβου και η ανάδειξη του θέματος, αλλά η συνειδητοποίηση του θεμελιακού προβλήματος. Στη Βρετανία, το αναδυόμενο κίνημα ενάντια στην οικονομία των υδρογονανθράκων επιχειρεί να βγει από το λαβύρινθο της ρητορείας, αναλαμβάνοντας δράση που σταματά ή μειώνει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ενώ την ίδια στιγμή προωθεί εφαρμόσιμες οικολογικές λύσεις που αμφισβητούν τις κυρίαρχες δομές εξουσίας. Εδώ θα περιγράψουμε πρώτα τι κάναμε εμείς και στη συνέχεια πώς συνδέονται η κλιματική αλλαγή, ο καπιταλισμός και οι αντιστάσεις σε αμφότερα.

Η Κατασκήνωση για την Κλιματική Δράση

Τον Αύγουστο του 2006, περίπου 600 άνθρωποι που αγωνιούσαν για την κλιματική αλλαγή και δεν αρκούνταν στην κενή ρητορική πολιτικών και εταιρειών, κατασκήνωσαν για 2 βδομάδες δίπλα στο μεγαλύτερο σταθμό παραγωγής ενέργειας της Βρετανίας και επιχείρησαν να διακόψουν τη λειτουργία του. Το θέμα της ενέργειας βρισκόταν στο επίκεντρο της κατασκήνωσης. Ο σταθμός Drax παράγει το 7% της ηλεκτρικής ενέργειας της Βρετανίας μέσω της καύσης γαιανθράκων και απελευθερώνει πάνω από 20 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα το χρόνο. Η συνεχιζόμενη λειτουργία του είναι ασύμβατη με οποιαδήποτε προοπτική οικολογικού και δίκαιου μέλλοντος. Η απόπειρά μας να διακόψουμε τη λειτουργία του ήταν μια τολμηρή επίθεση σε μια πηγή εκπομπής CO2 αλλά και σε ένα πυλώνα του καπιταλισμού του 21ου αιώνα.

Το εγχείρημα των κατασκηνωτών ενσωμάτωνε τρεις βασικές ιδέες: Πρώτα απ’ όλα, τη δέσμευση για άμεση δράση με την πεποίθηση ότι οι λύσεις για το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής δεν θα προέλθουν από κυβερνήσεις κι εταιρείες, αλλά από κινήματα βάσης. Την ημέρα της δράσης, οι κατασκηνωτές προσπάθησαν να εισέλθουν στην περίμετρο ασφαλείας του σταθμού με σκοπό να τον καταλάβουν και να διακόψουν τη λειτουργία του. Μπορεί να μην πετύχαμε το στόχο μας (εξαιτίας μαζικών μέτρων ασφαλείας με παρουσία 4,000 αστυνομικών), αλλά για πρώτη φορά αναδείχθηκε ο ρόλος του άνθρακα ως το πλέον βρώμικο φυσικό καύσιμο. Δεύτερον, τη δέσμευση για ενημέρωση του κοινού. Στην κατασκήνωση έλαβαν χώρα πάνω από 100 συζητήσεις και εργαστήρια για το κλίμα και άλλα σχετικά θέματα. Τέλος, εξερευνήσαμε την ανάπτυξη μη-καπιταλιστικών εναλλακτικών κοινωνικών σχέσεων. Η κατασκήνωση οργανώθηκε ως αυτόνομος χώρος, από τη διατροφή μέχρι την ψυχαγωγία και τις δορυφορικές διαδικτυακές συνδέσεις. Οι αποφάσεις λαμβάνονταν με μη ιεραρχικές συναινετικές διαδικασίες και κυριάρχησε μια ισχυρή βούληση ελαχιστοποίησης της περιβαλλοντικής επίπτωσης της παρουσίας μας. Πολλές από τις ιδέες για την οργάνωση της κατασκήνωσης προήλθαν από το σύστημα των γειτονιών (barrios) που εφαρμόστηκε το 2002 στο No Border Camp του Στρασβούργου και συνεχίστηκε στην κατασκήνωση ενάντια στους G8 στο Στέρλινγκ της Σκοτίας. Ο προσανατολισμός προς την αυτονομία, τη μη ιεραρχία και τη διαβίωση με ήπιες επιπτώσεις ήταν μια πηγή έμπνευσης για όσους/ες από μας δεν είχαν προηγούμενη εμπειρία πολιτικής δράσης.

Από πολλές απόψεις, η κατασκήνωση είχε μεγάλη επιτυχία. Ωστόσο, όπως κάθε προσωρινή συγκέντρωση ανθρώπων είχε περιορισμένη εμβέλεια και πολλά ερωτήματα στρατηγικής φύσης παραμένουν ακόμα αναπάντητα. Δεχόμαστε ότι οι συγκεντρώσεις στις συνόδους κορυφής ικανοποιούν τη βασική μας ανάγκη για σύγκλιση, συνεύρεση και κοινή δράση. Από την άλλη, απορρίπτουμε την άποψη ότι η σωτηρία του περιβάλλοντος επαφίεται αποκλειστικά και μόνο στην προσωπική στάση του καθενός και εστιάζουμε στα εταιρικά συμφέροντα που ευθύνονται για τις μαζικές εκπομπές αερίων και αντιμετωπίζονται μόνο με συλλογική προσπάθεια. Είναι σημαντικό οι άνθρωποι να κάνουν κινήσεις σε ατομικό επίπεδο, αλλά με το να αλλάζεις μια λάμπα πυρακτώσεως με μια λάμπα φθορισμού δεν κάνεις τίποτα για τις πραγματικές αιτίες της κλιματικής αλλαγής που είναι το πολιτικό και οικονομικό σύστημα. Θέλουμε να αξιοποιήσουμε τα διδάγματα από τις συγκεντρώσεις κορυφής, αλλά πιστεύουμε ότι η κατασκήνωση για το κλίμα μπορεί να πάει ένα βήμα πιο μπροστά, σε πολλές κατευθύνσεις. Πρώτα απ’ όλα, η κατασκήνωση έγινε σε τόπο και χρόνο που επιλέξαμε εμείς. Ένας από τους κινδύνους στις συγκεντρώσεις ενάντια στους G8 είναι ότι γινόμαστε ένας συμβολικός θεσμικός καθρέφτης. Αυτοί κάνουν τη σύνοδό τους κι εμείς πάμε να την εμποδίσουμε. Η κατασκήνωση για το κλίμα ήταν μια προσπάθεια να σπάσει αυτός ο κύκλος.

Κατά δεύτερο λόγο, η κατασκήνωση ήταν μια άμεση προσπάθεια να σταματήσουμε κάτι πραγματικό - στην περίπτωσή μας, έναν ηλεκτρικό σταθμό και το CO2 που εξέπεμπε. Οι συμβολικές δράσεις έχουν, και είχαν πάντα, μεγάλη σημασία, αλλά ολοένα και περισσότερο οι κινητοποιήσεις στις συνόδους κορυφής παραμορφώνονται, όπως σε μια αίθουσα με κάτοπτρα. Με τον καιρό, η διαμαρτυρία μας χάνει τη συμβολική της σημασία. Από την άλλη βέβαια, η κατασκήνωση για το κλίμα θα μπορούσε να δημιουργήσει κι αυτή ψευδείς στόχους, αν οι άνθρωποι πίστευαν πως το Drax (η οποιοδήποτε άλλο μέρος) είναι ο ίδιος ο καπιταλισμός κι όχι απλώς μια τεράστια μηχανή που ζωογονείται από την καπιταλιστική διεργασία.

Τέλος, η κατασκήνωση ήταν μια προσπάθεια να νικήσουμε την απαισιοδοξία γύρω απ’ αυτό το ζήτημα. Με δεδομένο ότι είναι επιτακτική η μαζική μείωση των εκπομπών μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, πολλοί κλείνουν τα μάτια ή συμπεραίνουν ότι είναι ήδη αργά κι ότι το πρόβλημα είναι πολύ μεγάλο και δύσκολο για να υπάρξει λύση. Πράγματι, η πρόβλεψη των επιστημόνων ότι οδεύουμε με μαθηματική ακρίβεια προς μια παγκόσμια καταστροφή δεν φαίνεται να θορυβεί τους απανταχού ριζοσπάστες. Εμείς θέλαμε να ξεπεράσουμε το στάδιο της άρνησης, θέλαμε να πούμε ότι το μέλλον βρίσκεται κυριολεκτικά στα χέρια μας.

Αντίο στρουθοκάμηλε

Στην κατασκήνωση, οι στρουθοκάμηλοι ήταν ένα κεντρικό μοτίβο. Πολλές αφίσες έδειχναν ανθρώπους με το κεφάλι χωμένο στην άμμο, ενώ σε κάποια φάση η αστυνομία κατάσχεσε μια στρουθοκάμηλο-μασκότ με την υποψία ότι μέσα της κρύβαμε εργαλεία για την δράση. Αλλά ο στρουθοκαμηλισμός δεν είναι πλέον το πρόβλημά μας. Ο κόσμος δεν αγνοεί την κλιματική αλλαγή - αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι είμαστε κοντά στη λύση του προβλήματος.

Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι ο καπιταλισμός μπορεί να μη χρειάζεται να αποτρέψει την κλιματική αλλαγή για να επιβιώσει. Εν πάση περιπτώσει, μπορεί να χρειαστεί να αποτρέψει μόνο τις πιο μεγάλες από τις εκτιμώμενες αυξήσεις θερμοκρασίας. Έχει σημασία να μην ξεχνάμε ότι ο καπιταλισμός λειτουργεί μέσα από την κατάρρευση και τη διάλυση. Συρρικνώνεται στη διάρκεια των πολέμων, των κρίσεων και των αναδιαρθρώσεων, για να προετοιμάσει την επόμενη περίοδο ανάπτυξης. Απ’ ό,τι φαίνεται, έχει ήδη ξεγράψει μεγάλους πληθυσμούς της Γης ως περιττούς. Το πιο πιθανό σενάριο είναι ότι δεν θα γίνει καμία σοβαρή προσπάθεια αποτροπής της κλιματικής αλλαγής, με εξαίρεση κάποιες ενέργειες για τη βελτίωση της διαβίωσης ενός μικρού προστατευμένου πυρήνα, συνοδευόμενη από μια τεράστια αύξηση των μέτρων ασφαλείας απέναντι στον υπόλοιπο κόσμο. Αυτό το εφιαλτικό σενάριο θα επαληθευτεί μόνο αν εμείς, ως τοπικός και παγκόσμιος πληθυσμός, το επιτρέψουμε. Μπορεί να πει κανείς ότι η θερμοκρασία της Γης είναι ένας δείκτης της ικανότητάς μας για αυτο-οργάνωση. Το αν θα συγκρατήσουμε τη θερμοκρασία της Γης σε βιώσιμα επίπεδα θα είναι κυριολεκτικά ο ορισμός της επιτυχίας ή της αποτυχίας των ταξικών αγώνων στον 21ο αιώνα.

Υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο βαθμό κλιματικής αλλαγής που θεωρείται αποδεκτός από αυτούς που φτιάχνουν τους κανόνες και παίρνουν τις επενδυτικές αποφάσεις και σ’ αυτόν που μπορούν να αντέξουν οι αγρότες, οι κάτοικοι των παραγκουπόλεων κι οι εργοστασιακοί εργάτες. Για τους μεν, αυτό που συνιστά ‘κίνδυνο’ είναι καιρικές αλλαγές που μπορεί να προξενήσουν διεθνή προβλήματα ασφάλειας και κατ’ επέκταση συρρίκνωση της οικονομίας. Για τους δε, ο κίνδυνος συνίσταται σε χαμένη σοδειά και πείνα, κατεστραμμένα σπίτια από ακραίες βροχοπτώσεις και – σ’ όλο τον Τρίτο Κόσμο - θερμοπληξίες κι εξάντληση που πλήττουν κυρίως τους νέους, τους ηλικιωμένους και τους αρρώστους.

Βιολογική επισφάλεια και ταξικά καιρικά μέτωπα

Η κλιματική αλλαγή λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής σε πολλά από τα προβλήματα, τα διλήμματα και τις τραγωδίες που ήδη αντιμετωπίζουμε. Σήμερα υπάρχουν άνθρωποι που πεθαίνουν από την πείνα – η κλιματική αλλαγή θα προσθέσει εκατομμύρια ακόμα. Σήμερα υπάρχουν πρόσφυγες και μάλιστα, σύμφωνα με τον Ερυθρό Σταυρό, οι περιβαλλοντικοί πρόσφυγες ήδη ξεπερνούν τους εκτοπισμένους από ένοπλες συγκρούσεις. Η κλιματική αλλαγή θα μεταβάλει τα επίπεδα βροχόπτωσης προκαλώντας μαζική μετανάστευση και μετατόπιση πληθυσμών, καθώς πολλές περιοχές θα απονεκρωθούν γεωργικά. Στις αρχές του 21ου αιώνα, ο καιρός θα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του μετώπου μεταξύ πλουσίων και φτωχών, μεταξύ Δύσης και Νότου, μεταξύ της μιας τάξης και της άλλης.

Θυμάστε τον τυφώνα Κατρίνα στη Ν. Ορλεάνη; Θυμάστε τους μποτιλιαρισμένους δρόμους, καθώς οι εύποροι εγκατέλειπαν την πόλη κι άφηναν τους φτωχούς στο έλεος του τυφώνα; Σύμφωνα με έγκυρες επιστημονικές προβλέψεις, αν οι εκπομπές αερίων δε μειωθούν δραστικά, ο συνδυασμός της παγκόσμιας ανόδου της θερμοκρασίας και της επισφάλειας θα προκαλέσουν μαζική μετανάστευση εκατοντάδων εκατομμυρίων και ελλείψεις τροφίμων στις πλούσιες χώρες. Με δεδομένη την κοινωνική διασύνδεση του κόσμου μας, κάτι τέτοιο μπορεί να οδηγήσει σε επανάσταση ή σε τραγωδίες μεγαλύτερες από αυτές του 20ου αιώνα. Και πάλι, αυτό θα εξαρτηθεί από τις επιλογές των ανθρώπων. Η κλιματική αλλαγή είναι η φαύλη κατάληξη ενός διεθνούς ταξικού πολέμου, που άρχισε με τη δουλεία και τον ιμπεριαλισμό και σήμερα εκδηλώνεται ως νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση. Το ερώτημα για μας είναι πότε θα τελειώσει.

Δεν υπάρχουν ‘φυσικές καταστροφές’. Οι επιπτώσεις ακραίων φυσικών φαινομένων διαμορφώνουν ένα τραγικό χάρτη ανισότητας, αναξιοπάθειας και ταξικής διαίρεσης. Οι εύποροι έχουν καλύτερη στέγαση και ζουν σε πιο ασφαλείς περιοχές. Όταν τα πράγματα δυσκολεύουν, έχουν πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική φροντίδα και χρηματοδότηση ώστε να ξανασταθούν στα πόδια τους. Ερευνώντας τη σύνθεση των σεισμοπαθών στο Νότο, ορισμένοι γεωγράφοι ήδη κάνουν λόγο για ‘ταξικούς σεισμούς’. Η κλιματική αλλαγή διαφέρει μόνο ως προς τα μεγέθη. Οι φτωχοί είναι εκείνοι που ζουν στις όχθες και στις εκβολές των ποταμών που μπορεί να πλημμυρίσουν, εκείνοι των οποίων τα σπίτια είναι πιο ευπαθή στις καταιγίδες, εκείνοι που θα πεινάσουν πρώτοι όταν ανέβουν οι τιμές των τροφίμων κι εκείνοι που δεν έχουν παρά πενιχρά μέσα για να ανακάμψουν μετά από μια καταστροφή. Σαν να μην έφτανε η υπάρχουσα οικονομική και κοινωνική επισφάλεια, η κλιματική αλλαγή που προκαλείται από τα καυσαέρια του νεοφιλελευθερισμού μάς εισάγει σε μια νέα εποχή βιολογικής επισφάλειας.

Υπάρχει μόνο περιβάλλον;

Για να αντιμετωπίσουμε αυτά τα χάλια, πρέπει να ξεπεράσουμε την τάση του πράσινου κινήματος να θεωρεί το περιβάλλον ως μια ξεχωριστή σφαίρα, ένα ηθικό ιδεατό. Την τάση να θεωρείται η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος ένα ατυχές αλλά θεραπεύσιμο σύμπτωμα της αγοράς, αντί για θεμελιακό και αναγκαίο στοιχείο για την επέκτασή της. Βλέπουμε πώς η κλιματική αλλαγή, όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, μπορούν να μεταστραφούν και να χρησιμοποιηθούν εναντίον μας. Οι πολεμικές επιχειρήσεις μετονομάζονται σε «ανθρωπιστικές επεμβάσεις», όπως στην περίπτωση της εισβολής στο Ιράκ. Το ίδιο μπορεί να γίνει και για την «προστασία του περιβάλλοντος». Πράγματι, αυτή η τάση έχει ήδη αρχίσει. Στη ζούγκλα Λακαντόν στην Τσιάπας, στο νότιο Μεξικό, η κυβέρνηση επιχειρεί να «μετεγκαταστήσει» κοινότητες που κατοικούν σε περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί προστατευόμενες. Αυτό είναι μέρος ενός μεγαλεπήβολου σχεδίου, του Σχεδίου Puebla Panama, για την ανάπτυξη (την εκμετάλλευση δηλαδή) της Κεντρικής Αμερικής. Όταν οι περιβαλλοντολόγοι διαμαρτυρήθηκαν, τους «απονεμήθηκε» ο Μεσοαμερικανικός Βιολογικός Διάδρομος κι έτσι οι ντόπιοι βρέθηκαν να ζουν σε «λάθος» περιοχή. Δεν πρόκειται απλώς για ένα επικοινωνιακό τέχνασμα της μεξικανικής κυβέρνησης: Κύριος υποστηρικτής αυτής της πρωτοβουλίας είναι η γιγαντιαία αμερικανική οικολογική ΜΚΟ Conservation International, που εκπόνησε το χαρακτηρισμό των προστατευόμενων περιοχών σε στενή συνεργασία με το στρατό και την κυβέρνηση του Μεξικού. Οι ιθαγενικές κοινότητες έχουν διαπρέψει στην προστασία του τοπικού περιβάλλοντος – πόσο μάλλον αφού η περιοχή τους χαρακτηρίζεται προστατευόμενη – αλλά αν σκεφτόμαστε μόνο το περιβάλλον, καταλήγουμε να υποστηρίζουμε το μεξικανικό στρατό ενάντια στους Ζαπατίστας.

Είναι σαφές λοιπόν ότι δεν μπορούμε να δούμε το περιβαλλοντικό ζήτημα ξεχωριστά: Όπως όλα τα ζητήματα, διαπνέεται από σχέσεις εξουσίας. Κάθε κίνημα για την κλιματική αλλαγή πρέπει να συμφύεται με τα υπόλοιπα κινήματα. Αντίστοιχα, κάθε κίνημα για ένα βιώσιμο μέλλον πρέπει να λάβει υπ’ όψη του την κλιματική αλλαγή. Η κλιματική αλλαγή δεν είναι η αιτία, είναι το σύμπτωμα (που έχει όμως τη δυνατότητα να σκοτώσει τον ασθενή). Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα υπονομεύσουν οτιδήποτε πετύχουμε σε άλλους τομείς. Όσον αφορά το ζητούμενο αυτής της έκδοσης, δύσκολα θα πούμε ότι κερδίσαμε, αν εκατομμύρια πεθάνουν της πείνας και το δάσος του Αμαζονίου γίνει στάχτη. Από αυτή την άποψη, η κλιματική αλλαγή έχει τη δυνατότητα να μας συνδέσει όχι μόνο ως τα θύματα μιας καταστροφής, αλλά ως συναγωνιστές.

Κοινός αγώνας

Όπως προαναφέραμε, οι δεσμοί ανάμεσα στη ριζοσπαστική δράση για την κλιματική αλλαγή και για άλλα ζητήματα είναι τόσο ισχυροί, που με το χρόνο μπορεί να καταστούν αφανείς. Η μετανάστευση είναι ένα καλό παράδειγμα: Η μεγαλύτερη αιτία μετανάστευσης τα επόμενα χρόνια θα είναι η ξηρασία και οι φυσικές καταστροφές που θα προκληθούν από την κλιματική αλλαγή. Οφείλουμε να διεκδικούμε έναν κόσμο χωρίς σύνορα αλλά κι ένα βιώσιμο περιβάλλον οπουδήποτε κι αν αποφασίσει να ζήσει κανείς. Συχνά παραβλέπουμε τις αιτίες της μετανάστευσης επειδή εστιάζουμε στην αδικία των συνοριακών ελέγχων και στο ρατσισμό της μεταναστευτικής πολιτικής. Αν όμως δεν κάνουμε κάτι σύντομα, στο άμεσο μέλλον θα αυξηθούν δραματικά όσοι εξαναγκάζονται να μεταναστεύσουν και η συνοριακή πολιτική θα γίνει ακόμα πιο ακραία.

Η άρνηση της αλλοτριωμένης εργασίας δεν είναι μόνο κεντρικό μέρος του αγώνα ενάντια στον καπιταλισμό, είναι αναγκαία και για την επίλυση του προβλήματος των εκπομπών άνθρακα. Η τακτική του κεφαλαίου στους εργατικούς αγώνες είναι είτε επιθετική (αναδιάρθρωση και αύξηση της επισφάλειας) είτε αμυντική (καταβολή ψηλότερων μισθών). Σε καμία από τις δύο περιπτώσεις δε θίγεται το ζήτημα της εργασιακής εκμετάλλευσης. Αντίθετα, επιβεβαιώνεται η παγκοσμιοποιημένη (και ολοένα πιο ενεργοβόρος) φύση του κεφαλαίου. Στην πρώτη περίπτωση, το κεφάλαιο παγκοσμιοποιείται για να αποδυναμώσει τη θέση του εργάτη. Στη δεύτερη περίπτωση, ο εργάτης κάνει ένα είδος συμφωνίας με το διάβολο κι αποδέχεται ένα ψηλότερο επίπεδο κατανάλωσης με αντάλλαγμα τη συνεχιζόμενη αλλοτρίωση. Και οι δύο επιλογές επιτείνουν την κλιματική αλλαγή.

Στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη αγορά, αυτό που παράγουμε έχει ολοένα και πιο μικρή σχέση με τις πραγματικές μας ανάγκες. Για την αγορά, η αύξηση της κατανάλωσης είναι η λύση αλλά και ο λόγος ύπαρξής της. Πώς μπορούν οι εργάτες να επανακτήσουν το νόημα και τον έλεγχο; Ένα μέρος της λύσης είναι η αυτονομία κι ένα άλλο η αποκέντρωση. Φυσικά, η παραγωγή κατά τόπους δεν αρκεί για να λύσει το πρόβλημα της αλλοτρίωσης και της εκμετάλλευσης (πολλές τοπικές επιχειρήσεις είναι τόσο διεφθαρμένες κι εκμεταλλευτικές, όσο κι οι πολυεθνικές). Από την άλλη, η αυτονομία από μόνη της δεν αρκεί. Παρόλο που υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ εργατικού και καπιταλιστικού ελέγχου, μια ρυπογόνος σκατοδουλειά είναι μια ρυπογόνος σκατοδουλειά, ανεξάρτητα από το ποιος είναι ιδιοκτήτης της γραμμής παραγωγής. Η πρόκληση για μας είναι να μετασχηματίσουμε και τις σχέσεις στο περιβάλλον εργασίας αλλά και το είδος της εργασίας. Με άλλα λόγια, οι λύσεις στο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής πρέπει να ενθαρρύνουν ικανοποιητικές εναλλακτικές στις σκατοδουλειές - αντί για περισσότερη κατανάλωση και εκμετάλλευση, λιγότερη εργασία, λιγότερα προϊόντα και περισσότερος ελεύθερος χρόνος κι ευτυχία.

Η κλιματική αλλαγή μας καθιστά όλους εν δυνάμει επισφαλείς διότι υπονομεύει τις μεθόδους εξασφάλισης σε καθεστώς καπιταλισμού. Με δεδομένη την αυξανόμενη συχνότητα ακραίων καιρικών φαινομένων και τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει αυτό στις υποδομές και στον ασφαλιστικό τομέα, η πιθανότητα οικονομικής κατάρρευσης εξαιτίας του κλίματος αυξάνεται συνεχώς. Ένα κραχ δεν υπονομεύει αναγκαστικά τον καπιταλισμό, μπορεί όμως να εκμηδενίσει συντάξεις, καταθέσεις κλπ. Είδαμε στην Αργεντινή πόσο αβέβαιες μπορεί να είναι τέτοιες μορφές εξασφάλισης.

Υπάρχει ο κίνδυνος εδραίωσης ενός φαύλου κύκλου, όπου η ραγδαία αύξηση της επισφάλειας οδηγεί στον ατομικισμό και τη σύγκρουση κι αυτό με τη σειρά του προλειαίνει το έδαφος για την αποδοχή πολιτικών της ελεύθερης αγοράς, της οικονομικής επέκτασης και της αυταρχικής διακυβέρνησης. Αντιμέτωπες με μια τέτοια προοπτική, πρέπει να επιδιώξουμε την ενίσχυση ενός κύκλου θετικής ανάδρασης. Η επιβράδυνση της κλιματικής αλλαγής αυξάνει το περιθώριο ελιγμού όλων των κινημάτων. Όσο αυξάνει η δυναμική των από κάτω, τόσο πιο εύκολα μπορούμε να τιθασεύσουμε την κλιματική αλλαγή και επομένως να εξασφαλίσουμε ότι τα «μέτρα» που λαμβάνονται για την αντιμετώπισή της, δεν θα χρησιμοποιηθούν εναντίον μας. Σε τελική ανάλυση, η αυτόνομη οργάνωση είναι η μοναδική εξασφάλιση στην οποία μπορούμε να βασιστούμε.

Η κλιματική αλλαγή δεν είναι περιβαλλοντικό ζήτημα, ό,τι κι αν λένε οι ΜΚΟ κι οι φιλελεύθεροι πράσινοι. Είναι πάνω απ’ όλα ένα κοινωνικό ζήτημα, οι επιπτώσεις του οποίου θα επηρεάσουν όλα τα κοινωνικά κινήματα. Ο καιρός των επόμενων δεκαετιών θα πλαισιώσει και θα οριοθετήσει τους αγώνες μας κι αν αφεθεί εκτός ελέγχου, θα υπονομεύσει την οποιαδήποτε επιτυχία έχουμε σε άλλους τομείς. Μέσα σ’ αυτόν τον καταιγισμό κλιματικής ρητορικής, πρέπει να αναδείξουμε τις λύσεις που δίνουν έμφαση στον άνθρωπο κι όχι στην τεχνολογία, που βασίζονται στο τι έχουμε στη διάθεση μας εδώ και τώρα κι όχι στο τι μπορεί να υπόσχονται τα εταιρικά τμήματα έρευνας και ανάπτυξης.

ΤΩΡΑ ΟΛΟΙ «ΠΡΑΣΙΝΙΖΟΥΝ»

Όσον αφορά την κλιματική αλλαγή, παρατηρείται μια αξιοσημείωτη απόκλιση μεταξύ ρητορείας και πραγματικότητας. Η απόπειρα αναπροσαρμογής της πραγματικότητας στα μέτρα της οικονομίας της αγοράς είναι κάτι παραπάνω από ένα απλό επικοινωνιακό τέχνασμα. Η αγορά μετασχηματίζεται για να αποτρέψει την επικράτηση ριζοσπαστικών εναλλακτικών, σύμφωνα με τις οποίες η ίδια είναι το πρόβλημα. Όπως θα περίμενε κανείς, οι εταιρείες πετρελαίου είναι οι πρώτες που άρχισαν να «πρασινίζουν». Για παράδειγμα, η ΒΡ σχεδιάζει ένα νέο σταθμό παραγωγής ενέργειας από φυσικό αέριο με μηδενικές εκπομπές στη Σκοτία. Το παραγόμενο CO2 θα θάβεται κάτω από τη Βόρεια Θάλασσα, κάτι που κατά την ίδια την εταιρεία ισοδυναμεί με την αφαίρεση εκατοντάδων χιλιάδων αυτοκινήτων από την κυκλοφορία. Ύστερα μαθαίνουμε ότι το θαμμένο CO2 θα χρησιμοποιηθεί για την άντληση πετρελαϊκών αποθεμάτων που αλλιώς δε θα ήταν προσβάσιμα, απελευθερώνοντας έτσι εκατομμύρια επιπλέον βαρέλια πετρελαίου που – τι έκπληξη! - τελικά ‘προσθέτουν’ στην κυκλοφορία περισσότερα αυτοκίνητα απ’ όσα είχαν ‘αφαιρεθεί’. Το να μετονομάζεις την British Petroleum (Βρετανικά Πετρέλαια) σε Beyond Petroleum (Πέρα από το Πετρέλαιο) είναι σαν να μετονομάζεις το Βρετανικό Στρατό, Πέρα από τη Βία. Οι εταιρείες πετρελαίου θα εξορύξουν και το τελευταίο βαρέλι πετρελαίου και φυσικού αερίου στον πλανήτη αν δεν τις σταματήσουμε. Εντωμεταξύ, η βρετανική κυβέρνηση, από τη μία ψηφίζει νόμο για την κλιματική αλλαγή (που θέτει δεσμευτικούς στόχους για μείωση των εκπομπών) κι από την άλλη προωθεί την κατασκευή αυτοκινητοδρόμων, την επέκταση αεροδρομίων, το ελεύθερο εμπόριο και τη χαλάρωση των πολεοδομικών κανόνων προς όφελος των μεγάλων εργολάβων.

Ας είμαστε ειλικρινείς – οι πλούσιοι είναι αυτοί που κυρίως ευθύνονται για τις εκπομπές CO2. Αυτό ισχύει για τις χώρες αλλά και για τα άτομα που ζουν σε κάθε χώρα. Στη Βρετανία παράγουμε κατά μέσο όρο περίπου 9 τόνους CO2 ο καθένας μας, ενώ ένας κάτοικος της Τανζανίας παράγει κατά μέσο όρο 0.1 τόνους. Στη Βρετανία, οι πλούσιοι είναι αυτοί που οδηγούν και πετούν περισσότερο. Η παγκόσμια οικονομία οικοδομήθηκε με την εξάπλωση της αλλοτριωμένης εργασίας. Όμως η καύση ορυκτών καυσίμων είναι ο παράγοντας που επιτάχυνε τη βιομηχανική επέκταση, παρέχοντας την απαραίτητη ενέργεια στις μηχανές που χρησιμοποιεί η εργασία. Οι μεταβαλλόμενες καιρικές συνθήκες μπορεί να μην είναι μια άμεση μορφή ελέγχου, όπως οι στρατιωτικές εισβολές ή οι οικονομικοί αποκλεισμοί, εντούτοις διευρύνουν το ήδη απεχθές χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ένα κοινωνικό κίνημα που επικεντρώνεται στην κλιματική αλλαγή είναι ο μόνος τρόπος να αναχαιτιστεί η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή και η επέκταση του καπιταλισμού. Η Κατασκήνωση για την Κλιματική Δράση είναι ενεργό μέρος αυτού του κινήματος και παράλληλα, ένας χώρος για τη σύστασή του. Η κλιματική αλλαγή κι η συνακόλουθη ρητορεία γύρω απ’ αυτήν αποκαλύπτουν μια ρωγμή στο σύστημα. Καθώς το κατεστημένο προσπαθεί να σοβατίσει τη ρωγμή με πρόσκαιρες τεχνολογικές λύσεις, μάς δίνεται η ευκαιρία να επισημάνουμε τα όρια αυτών των λύσεων και να στρέψουμε την προσοχή του κόσμου σε πιο θεμελιώδη μέτρα. Το τεράστιο πολιτικό πεδίο που ανοίγει η κλιματική αλλαγή θα καλυφθεί είτε από επιχειρηματίες και βιομήχανους που προωθούν γυαλιστερές, πλαστικές, αντισταθμιστικές λύσεις ή από ανθρώπους που στέκονται κριτικά απέναντι στον καπιταλισμό και συνειδητοποιούν ότι ο εγκλεισμός και η εντατικοποίηση είναι η αναπόφευκτη κατάληξή του αλλά και μια πραγματικότητα που δεν είναι αμετάκλητη. Η Κατασκήνωση θα λάβει χώρα ξανά από τις 14 μέχρι τις 21 Αυγούστου 2007, εξερευνώντας αυτές τις πιθανότητες και αμφισβητώντας την οικονομία των ορυκτών καυσίμων, όχι με ορίζοντα το 2030 ή το 2050, όπως εξαγγέλλει η αγορά, αλλά εδώ και τώρα. Αν θέλετε να δείτε λίγο δράση για το κλίμα κι αν μπορείτε, ελάτε!

www.climatecamp.org.uk

Ο Paul Sumburn είναι μέλος του συγγραφικού μπλοκ της Κατασκήνωσης για την Κλιματική Δράση.